Nederland vormde in de zestiende eeuw met Erasmus de bakermat van het humanisme. Daarna is het sterk geëvolueerd, tot het wereldwijd gedeelde gedachtegoed van nu.
De oudste omschrijving van umanista stamt uit de vijftiende eeuw: iemand met veel kennis van klassieke teksten. Vanaf de negentiende eeuw wordt dat vertaald als: iemand die zich in zijn wereldbeschouwing laat leiden door de oudheid en niet door het gezag van de kerk. De hedendaagse versie leunt sterk op het ideaal van vrijheid: om te geloven of niet te geloven, om te handelen naar de inzichten die kennis en wetenschap bieden. Vrijheid die geldt voor iedereen en die een grote tolerantie tussen mensen vereist.
In dit Elementair Deeltje beschrijft Daan Bronkhorst de geschiedenis van het humanisme en vooral zijn hedendaagse betekenis. Tal van denkers passeren de revue, van Protagoras tot Steven Pinker, van Mencius tot Martha Nussbaum. Humanisme brengt helderheid in onderwerpen als menselijke waardigheid, het kwaad, fake news, klimaat, zorg en zingeving.